Osteoporose
Letterlijk betekent het 'bot dat poreus is'. Poreusheid of broosheid van botten leidt er in de praktijk toe dat ze gemakkelijk kunnen breken. Daarbij kun je denken aan botbreuken (ook fracturen genoemd) ten gevolge van een val. Meestal gaat het om pols en heup, maar ook wervels blijken zwakke punten. Ook is het mogelijk dat zonder grote mechanische druk (zoals vallen) fracturen ontstaan. Vooral vrouwen na de overgang (en ouder) zijn gevoelig voor botontkalking, de Nederlandse naam voor osteoporose. Vrouwen boven de 65 jaar hebben een kans van één op vier om een botbreuk op te lopen. Bij mannen speelt dit probleem veel minder en bovendien op veel latere leeftijd.
Wat is de oorzaak van botontkalking?
Osteoporose of botontkalking is eigenlijk een natuurlijk proces. Als we zo'n jaar of 30 tot 35 zijn begint de afbraak van bot. Ons bottenstelsel groeit in onze pubertijd naar z'n maximale lengte, daarna dijen de botten meer uit in de breedte. De botten zijn dan het stevigst. Hoe meer botmassa, des te steviger en des te beter; daarna 'slijt' het bot alleen nog maar.
Ligt botontkalking vooral aan de overgang?
Ja en nee. De één is er nu eenmaal gevoeliger voor dan de ander. De overgang verhoogt de kans het te krijgen, want het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen (benodigd voor de aanwas van botmassa) wordt vanaf dat moment én daarna nog maar mondjesmaat aangemaakt. Door osteoporose kunnen de wervels inzakken en de rug krommer worden. Dat oudere mensen 'krimpen' is dus geen fabeltje. Sommige vrouwen worden op die manier na de overgang wel 10 centimeter kleiner.
Is botontkalking schadelijk?
Echt invloed op de algehele gezondheid heeft het niet direct, maar de bijkomende gevolgen en ongemakken van botbreuken zijn nou niet bepaald gezond te noemen.
Wat kun je zelf doen om botontkalking te voorkomen?
Wie gevoelig is voor botontkalking kan daar door voeding en levensstijl rekening mee houden. Nu weet je van te voren niet of het precies jou of een ander zal overkomen. Daarom geldt eigenlijk voor iedereen:
- Zorg ervoor al op jeugdige leeftijd voldoende kalk (calcium) 'binnen' te krijgen, evenals vitamine D. Kalk zit in vooral in melk, maar ook in kool en peulvruchten. Ook vis, vijgen en schaaldieren bevatten calcium. Wie een echte snoeper is heeft een mooie 'smoes' voor chocolade; ook daar zit calcium in. Om voldoende calcium in het bloed te laten circuleren is toch wel 1000 mg 'inname' per dag nodig. Wie dat 'vertaalt' in glazen melk zit toch wel aan 5 glazen per dag. Mannen kunnen met wat minder toe. Aanvulling van de voeding kan eenvoudig met kalktabletten.
- Zonder vitamine D kan het lichaam geen calcium uit de voeding opnemen. Vitamine D zit in bepaalde (vettere) vissoorten en in zonlicht. Een uurtje (in de) zon per dag is voldoende. 's Winters kan aanvulling met een vitamine D-preparaat nodig zijn. Heel vroeger kregen kinderen - vooral degenen die in nauwe stegen en straatjes woonden - met weinig zon in hun 'opvoeding' rachitis of Engelse ziekte (kromme benen). Om dat schrikbeeld te voorkomen hebben ouderen onder ons vroeger ouderwetse levertraan moeten slikken.
- Onder levensstijl wordt verstaan dat er voldoende beweging in uw levenspatroon zit (fietsen en/of sporten waarbij veel wordt gelopen). Wandelen is voor ouderen prima. Botten en spieren worden namelijk steviger door ze regelmatig te belasten. Verder zijn roken en alcohol slechte gewoontes, want roken vermindert de opbouw van bot en alcohol vermeerdert de afbraak.
Medicijnen, tips en adviezen
Medicijnen
Kalk- en vitamine D-tabletten zou je als medicijnen kunnen beschouwen, maar worden toch meer tot aanvulling op de voeding gerekend. Tot de echte medicijnen behoren bepaalde hormoonpreparaten die de botontkalking vertragen. Net als botopbouwende middelen, zijn dit geneesmiddelen die uitsluitend op doktersrecept verkrijgbaar zijn.
Tips en adviezen
Eerder zagen we al dat hoe steviger de botten zijn (in onze jongere jaren), des te meer kunnen we (later) hebben. Goede voeding hoort daarbij. Maar goede voeding betekent ook 'het vermijden van verkeerde voeding'. Erg veel eiwit, zout en vlees (dit met name vanwege het daarin aanwezige fosfor) is af te raden, want ze onttrekken calcium aan het skelet. Een dieet dat erg rijk is aan zemelen beperkt de calciumopname in de darmen. Ook cafeïne werkt niet echt mee aan de opname van calcium, want de calcium in onze voeding plassen we o.a. door gewone koffie en cola weer extra hard uit. Andere medicijnen kunnen een ongunstige invloed hebben. Bij astma en reuma bijvoorbeeld worden wel corticosteroiden gegeven. Deze hormoonpreparaten kunnen de afbraak van botweefsel en het remmen van de groei verhogen. Dat geldt ook voor sommige vermagerings- en maagmiddelen. De dokter weet hoe het precies zit. Als u extra kalk(tabletten) wilt gaan slikken en last hebt (of had) van nierstenen, neem ook dan contact op met uw arts.
