Het hebben van galstenen kan behoorlijk lastig en pijnlijk zijn. Maar hoe ontstaan die galstenen, hoe kan je ze herkennen en behandelen? En wat misschien nog belangrijker is: is er een manier om ze te voorkomen?
Om goed te begrijpen wat galstenen zijn, is het ook belangrijk om te weten wat de galblaas is. Dit is een klein zakje met de vorm van een peer. Hierin wordt tijdelijk galvloeistof opgeslagen, een vloeistof dat wordt geproduceerd door de lever. Via de galwegen, die vanaf de lever lopen, komt de vloeistof in de galblaas terecht. Op het moment dat jij vet voedsel eet, knijpt de galblaas samen, waarna de galvloeistof via de galwegen, naar de twaalfvingerige darm wordt gestuurd. De galvloeistof zorgt er in de twaalfvingerige darm voor dat de vetten uit het eten en drinken goed verteerd worden.
De galblaas kan je vinden rechtsboven in de buikholte, waar hij direct onder de lever ligt.
Galvloeistof, ook wel gal genoemd, is een vrij dikke vloeistof met een geelgroene kleur. Wanneer galvloeistof langere tijd in de galblaas aanwezig is, kan dit gaan ‘indikken’. Wanneer de vloeistof te dik wordt, ontstaat er een galsteen. Simpelweg bestaan er twee soorten, namelijk de cholesterolgalsteen en de bilirubinepigmentsteen.
Wanneer de galstenen zich nog in je galblaas bevinden, zijn er weinig tot geen symptomen die dit kenbaar maken. De meeste klachten worden pas ervaren wanneer de galsteen klem komt te zitten in de galwegen, op weg naar de twaalfvingerige darm. De doorstroming van de galvloeistof wordt dan belemmerd, wat de klachten veroorzaakt.
Een van de symptomen van een galsteen is een heftige pijnaanval. Dit wordt veroorzaakt omdat de galblaas de versperring probeert op te heffen door flink samen te trekken. Deze samentrekking veroorzaakt vaak hevige pijn, boven in de buik aan de rechterkant. Deze pijnaanvallen worden ook de galkolieken genoemd en kunnen tot wel vier uur aanhouden. Tijdens zo’n galkoliek worden ook wel misselijkheid, braken en geelzucht gesignaleerd. Wanneer het samentrekken de blokkade in de galwegen niet opheft, blijft de galsteen klem zitten, wat de volgende symptomen kan veroorzaken:
Dit laatste is een zeer ernstige complicatie die ontstaat als de galsteen klem zit bij de papil van Vater. Dit is de plaats waar de afvoergang van de alvleesklier uitkomt op de galwegen en de twaalfvingerige darm.
Daarnaast kan ook een ontkleurde ontlasting wijzen op galstenen. Galvloeistof komt namelijk, als er geen blokkade plaatsvindt door een galsteen, deels in de ontlasting terecht, wat zorgt voor de bruine kleur. Als er dus een blokkade is, kan de ontlasting ontkleurd zijn.
Er is vrij weinig bekend over het ontstaan van galstenen, en waarom ze überhaupt ontstaan. Onderzoekers vermoeden dat het te maken heeft met de samenstelling van de galvloeistof en de werking van de galblaas zelf. Zo kunnen ze bijvoorbeeld ontstaan als de galblaas zich onvoldoende leeg knijpt na de maaltijd, waardoor de achtergebleven galvloeistof kan indikken en stenen kan vormen.
Cholesterolgalstenen ontstaan wanneer er teveel cholesterol in de galvloeistof aanwezig is. Dit type galsteen komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en waarschijnlijk wordt dit veroorzaakt door de vrouwelijke hormonen. Ook komen cholesterolgalstenen vaker voor tijdens de zwangerschap dan buiten de zwangerschap.
Overige redenen waarom galstenen kunnen ontstaan zijn overgewicht en snel afvallen. Ook erfelijke factoren spelen een belangrijke rol in het ontstaan van galstenen.
Vaak is de huisarts degene die de diagnose galstenen stelt. Om daadwerkelijk erachter te komen of het gaat om galstenen, is er verder onderzoek nodig. Dit kan op verschillende manieren, namelijk via een echo, een MRI-scan of CT-scan. De echo wordt het vaakst gebruikt om de diagnose galstenen te bevestigen.
Wanneer de galsteen of –stenen geen klachten veroorzaken, hoeft er geen behandeling plaats te vinden. Maar als de galstenen wel klachten geven, wordt er vaak gekozen voor een operatie. De beste keuze als men besluit te opereren is door het verwijderen van de gehele galblaas (galblaasresectie, ook wel cholecystectomie genoemd).
Wanneer een operatie niet mogelijk of wenselijk is, kunnen de galstenen soms verwijderd worden met ERCP. De arts zal dan met een endoscoop (flexibele slang) via de mond, slokdarm en maag in de twaalfvingerige darm uitkomen. Vanaf hier kunnen de galwegen bereikt worden. Ook kan de arts ervoor kiezen om medicijnen voor te schrijven, waarbij de medicatie de galstenen moet oplossen. Niet bij iedere patiënt werken deze medicijnen, en na behandeling kunnen er nieuwe galstenen ontstaan.